در شهر تبریز جاذبه‌های تاریخی و گردشگری متعددی وجود دارد که توریست‌ها را به سمت خود جذب میکند. با ورود به این شهر و رزرو هتل تبریز می‌توانید اقامتی حیرت‌انگیز را از مشاهده انواع بناهای شگفت‌انگیز این شهر تجربه کندی. در اینجا مسجد، کتابخانه و خانقاه و مجموعه‌‌های متعددی از بناهای باشکوه است وجود دارد که در کنار هم صف کشیدند و شکوهی خاص به شهر تبریز بخشیدند. در میان این جاذبه‌ها مسجد کبود یا گوی مسجد که با نام فیرزوه اسلام نیز معروف است، حرف‌های زیادی برای گفتن از روند تاریخی خود دارد. در ادامه کمی بیشتر با این مسجد آشنا می‌شویم.
مسجد کبود، فیروزه اسلام
یکی از نام‌های معروفی که روی مسجد کبود گذاشته شده، فیروزه اسلام است که در مجموعه فرهنگی و تاریخی آن فقط مسجد و کتابخانه و خانقاه به جای مانده است. بنابراین با سفر به این شهر و اقامت و رزرو هتل تبریز می‌توانید یکی از پرارزش‌ترین آثار باستانی کشور و کاشی کاری‌های آن را مشاهده کنید. کاشی‌کاری‌هایی که نمونه واضح از قدرت اعجاب‌انگیز هنرمندان ایرانی و استادکاران تبریزی است و پس از قرن‌های طولانی بازهم تماشگران خود را غرق تعجب می‌سازد .
جالب است بدانید که در زمان ساخت این مسجد از فیروزه‌ها و جواهرات متعددی برای تزئین آن استفاده شده بود. اما در گذر زمان به‌مرور به غارت رفتند و در حال حاضر جواهراتی در آن وجود ندارد. همچنین این مسجد باشکوه در زمان ابوالمظفر جهانشاه بن قرایوسف قراقویونلو، ساخته شد. او سومین پادشاه از پادشاهان طایفه قراقویونلوها بود.
جملات نوشته شده روی عمارت مسجد
یکی از مواردی که در ابتدای ورود به این مسجد خودنمایی میکند، نوشته‌ای است که در آن دیده می‌شود. بر سردر این عمارت مذهبی نوشته شده« العماره المبارکه المظفریه» که این عبارت به‌خوبی نشان می‌دهد که این مجموعه را در گذشته مظفریه نیز می‌نامیدند. همچنین گفته می‌شود که بنای آن به فردی به نام صالحه خاتون و بیگم خاتون، دختر و همسر جهانشاه منسوب است. اما نوشته‌ها تاکید بیشتر بر این مسئله را نشان می‌دهد که عمارت در دوران مظفرشاه ساخته شده است.
خصوصیات معماری مسجد کبود تبریز
در این مسجد قسمت‌ها مختلفی برای امور متفاوت ساخته شده است. به‌طور مثال صحنی مربع شکل و حوضی برای وضو در آن در نظر گرفته شده و شبستان‌هایی برای درس یا پناه دادن مستمندان در آن دیده می‌شود. علاوه بر آن، بنای اصلی مسجد روبه قبله است و محوطه پوشیده و مربع شکل است. همچنین شبستان‌ها و گنبد‌هایی برفراز شبستان‌ها وجود دارد که کلاس‌های درس در این شبستان‌ها برای روحانیون برگزار می‌شد. البته در حال حاضر این کلاس‌های درس و شبستان‌ها تا حدود زیادی مرمت شده است.
این مسجد دارای دو مناره کوچک است؛ ولی این مناره‌ها دارای ساختمانی دقیق و صنعتی هستند؛ به‌طوری‌که یک مناره روی دیگری افراشته شده و مناره‌های بالایی از نظر ارتفاع و قطر بزرگتر از پایینی‌ها هستند. جالب است بدانید مادام دیولافوا که در زمان ناصرالدین شاه از ایران دیدار کرده و توصیف‌های جالبی درباره شهر تبریز و این مسجد دارد. اد بیان میکند که در شهر تبریز ساختمان‌های کهن و قدیمی زیادی وجود ندارد؛ اما مسجد کبود یکی از بهترین نمونه‌ها است که در قرن 15 میلادی در زمان جهان شاه از طایفه قراقویونلو ساخته شده است.
نابودی مسجد بعد از فوت بنیانگذارش!
یکی از افرادی که درباره این مسجد سخنان زیادی بیان کرده، ملا هادی همدانی است که درباره این مسجد بیان میکند در روز آخر ماه ذیحجه‌ای زلزله شدیدی در تبریز رخ داد و این زلزه باعث نابودی بسیاری از بناها در شهر شده است. در این میان مسجد کبود هم از تکان و ویرانی زلزله در امان نمی‌ماند و تخریب می‌شود. این درحالی است که تا قبل از وقوع زلزله، این مسجد به استحکام زیاد خود معروف بوده است.
البته تخریب و ویرانی طبیعت زلزله است؛ اما آنچه قابل توجه و عجیب است، اینکه تخریب مسجد درست چند روز بعد از فوت بنیانگذارش صورت می‌گیرد و ویران می‌شود. گویی که طبیعت نیز عزن خود را جزم کرده تا اثری کامل از بنیانگذارش باقی نباشد. البته از خرابه‌های به‌جا مانده از این مسجد به‌خوبی می‌توان به شکوه و آبادانی آن را در دوران سلامت پی برد.
نقش ها و نگارها در مسجد فیروزه اسلام
با ورود به این مسجد و در همان ابتدا ستون‌ها و مقرنس‌ها با نقش‌ها و نگاره‌های زیبا و حیرت‌انگیز خودنمایی می‌کنند. نکته جالب دیگر این است که همة رنگ‌ها در این مسجد آبی است اما هلاله‌ای از رنگ قرمز هم در آن دیده می‌شود که این رنگ در ترکیب با آبی باعث شده که نمایی بنفش رنگ به چشم بیاید. و در بازتاب نور خودنمایی کند.
معرق‌کاری کنج شاه نشین با حاشیه زنجیره‌ای اسلیمی‌دار و همچنین ترنج ظریف با متن آبی و اسلیمی‌های فیروزه و گل‌های سفید و طلایی بسیار زیبا است. هنرمندان در ساخت این قسمت از مسجد از عبارات مقدس در داخل لوح استفاده کردند و متن استغفرالله العظیم، یا دائم الاحسان، یا غافر‌السئات دیده می‌شود که در شاه نشین‌ها معرق کاری شده است .
علاوه بر آن شاهد آن هستیم که خطوط کوفی محمد داخل مربع در متن آبی و حاشیه فیروزه‌ای وجود دارد و حاشیه اسلیمی و گل و آیات قرآن این زیبایی‌ها را تکمیل میکند. تمام این زیبایی‌های شگفت‌انگیز در کنار هم هستند و مسجد کبود تبریز را تا به امروز نگه داشتند. اگرچه این مسجد در طول تاریخ و از ابتدای ساخت با زلزله و انواع حوادث مختلف روبرو شده است. اما هنوز هم پایه‌های اصلی این بنا پابرجا است و خود را به آینده رسانده است.
