کاروانسرای محمدآباد در جاده
قزوین – بویین زهرا در روستای محمدآباد خره قرار دارد و از کاروانسراهای
دوره صفوی است .
کاروان‌سراى محمدآباد از بناهاى جالبى است که طرح داخل و خارج آن با هم اختلاف کلى دارند, این اختلاف به نماى ضلع جنوبى خارج کاروانسرا مربوط است.
نماى اصلى کاروانسرا از یک سردرِ قوس‌دار در وسط که در هر طرف آن سه غرفه قرار دارد تشکیل شده است، بناى کاروانسرا به تمامى با آجر ساخته شده و تنها در نماى داخل حیاط، در پیِ بنا، یک رج سنگ به کار رفته است.
دیوارى به طول ۱۶/۲۰ متر از انتهاى بازوهاى دو طرفِ سردر، به طرف شمال پیش مى‌رود و به دیوار پشت اتاق‌هاى واقع در ضلع جنوبى کاروانسرا منتهى مى‌گردد.
از محل تقاطع، دیوار پشت اتاق‌ها به طول ۱۱/۸۵ متر تا گوشه‌هاى جنوب شرقى و جنوب غربى امتداد مى‌یابد و با رسیدن به دو برجِ آجریِ مدور که در دو کنج قرار دارند، پایان مى‌یابد,نماى اصلى کاروانسرا داراى یک طرح پنج ضلعى و دو
برج مدور مى‌باشد.
سر در ورودی پس از گذشتن از هشتی به حیاط
مرکزی کاروانسرا به ابعاد 3/42 × 4/50 متر منتهی میشود .
طرح کاروانسرا چهار ایوانی است و در سمت
ایوان ...مشاهده کامل متن ورودی ده حجره به همراه ایوانچه‌های خود قرار گرفته اند.
دو فضای مسقف وسیع در پشت این حجره‌ها برای انبار کالا به چشم می‌خورد که به هشتی راه دارند. در پشت ایوانچه‌ها راهروهایی با پوشش طاق و سکوهایی در دو سمت دیده میشود.
نه برج در رأس‌های بیرونی بنا وجود دارد که از مشخصه‌های کاروانسراهای برون شهری است.
درگاهِ کاروانسرا در جلو به صورت یک جلوخان مستطیل شکل است. پس از درِ بزرگ، هشتیِ وسیعى قرار دارد. در داخل هشتى راه پله‌‌اى قرار دارد که از راه آن مى‌توان به پشت بام رسید
دو قوس بلند در وسط دو ضلع بزرگ شرقى و غربى هشتى، دیده مى‌شود که در پشت آن‌ها دالانى قرار دارد.
عرض دالان ۳/۹۰ متر است و در پشت اتاق‌هاى ضلع جنوبى کاروانسرا جاى دارد و فاقد غرفه مى‌باشد و تنها طاق‌نماهایى هم‌عرضِ غرفه‌هاى نماى خارج و اتاق‌هاى ضلع جنوبى در دو طرف آن ساخته شده‌اند.
سقف هشتى با گنبد مدورى که خاص اکثر درگاه‌هاى کاروان‌سراهاى دورهٔ صفوى است، پوشیده شده است.
حیاط داخلى کاروانسرا نقشهٔ مستطیل شکل دارد که طول آن ۵۰/۵ متر و عرض آن ۴۲/۲۰ متر است.
بناهاى چهار جانب کاروانسرا با اصول قرینه‌‌سازیِ کامل ساخته شده‌اند؛ در بین هر یک از جهت‌هاى چهارگانه، قوس بلندى جاى گرفته است که در قسمت سمت جنوب آن، سردرِ ورودى و در سه سوى دیگر آن، ایوان‌هایى بزرگ مانند ایوان‌هاى مسجدهاى چهارایوانى ساخته شده‌اند.
پنج طاق‌نما در هر طرف ایوان شمالى، و در دو طرف ایوان‌هاى نماى غربى و شرقى نیز شش طاق‌نما بنا شده است.
طاق‌نماها به قسمت پشت راه ندارند و تنها از چهار طاق‌نماى واقع در چهار گوشهٔ بنا مى‌توان به دالان پشت غرفه‌ها راه یافت. دالان سراسرى پشتِ نماهاى شمالى، غربى و شرقى، ۳/۸۰ متر عرض دارد.
در دیوار غربیِ دالان غربى و دیوار شرقیِ دالان شرقى، هم‌‌عرض غرفه‌هاى بیرون، طاق‌نماهاى سکودارى به عمق ۱/۸۵ متر ساخته شده است. عمق این طاق‌نماهاى سکودار در پشت نمایِ شمالى ۲/۲۵ متر است.
وضع بناهاى دو طرف درِ ورودى با بناهاى سه جانب دیگر اختلاف دارد؛ چنان‌که در هر طرف سردر، پنج ایوان با همان عرض و عمقِ غرفه‌هاى سه جانب دیگر قرار دارد که در وسط دیوار پشت آن‌ها درى به عرض یک متر کار گذاشته شده است و به اتاقى به طول ۴/۷۰ متر راه مى‌یابد.
در داخل دالان شمالى، غرفه‌هاى نماى بنا تا ارتفاع ۱/۴۰ متر به شیوهٔ نوعى صندوقه‌چینیِ توپر با آجر و سنگ‌هاى طبیعى ساخته شده است.
در طول دیوارهاى خارجى سمت شرق و غرب کاروانسرا، نگه‌دارنده‌هایى مانند برج‌هاى واقع در دو نبش کاروانسرا ساخته شده تا تکیه‌‌گاه مناسبى براى دیوار طولانی سراسرى به‌وجود آورده باشند.
این‌گونه پشتیبان‌هاى برج‌مانند را در کاروان‌سراى شاه‌عباسى «آوج» مشاهده میشود
این اثر در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۳۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع:
http://www.cmpclinic.com/index.php/
http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=7417
http://fa.wikipedia.org/
http://vista.ir
http://www.qchto.ir/?type=static&lang=1&id=134
http://recordhayeiran.com/page353.html
http://daneshnameh.roshd.ir
