امامزاده یحیی معروف‌ترین زیارتگاه مذهبی
سبزوار است که در مرکز شهر
سبزوار در تقاطع خیابان بیهق و خیابان اسرار به فاصله بسیار اندکی از«مسجد جامع
سبزوار» (از بناهای سربداران) واقع شده است.
مزار«
امامزاده یحیی» در میان مردم
سبزوار به «یحیی
بن موسی
بن جعفر (ع) » معروف است.
مجموعهٔ بناى ساختمان بقعه عبارت است ازحرم، ایوانى بزرگ با دو منارهٔ بلند به ارتفاع ۲۹ متر، یک حجره در جنوب
ایوان و یک حجره در شمال حرم میباشد.
در ابتدا مقبره
امامزاده یحیی بنای ساده و حجره ای با چهار شاه نشین بوده که بعداً
ایوان و دو مناره و گنبد و حجراتی بر بنای اصلی مقبره افزوده اند.
بنا شامل حرم و گنبدی است که چهارده متر ارتفاع دارد و
ایوان مزار و یک حجره در جنوب
ایوان و حجره دیگر در شمال حرم و دو مناره به ارتفاع بیست و نه متر در دو طرف درب ورودی
...مشاهده کامل متن از خیابان اسرار واقع شده است که تمام سطح آن با کاشی نره الوان زینت یافته و تمام کاشی سر در بین دو مناره نیز کاشی خشتی تازه است.
در شمال بقعه صحن کوچکی است که در شمال حرم واقع است.
حرم امامزاده در ضلع شرقی بنا واقع شده و شامل فضای حرم و چهار شاه نشین است که در وسط آن ضریح قرار گرفته که چند سال قبل ضریح چوبی آن برداشته و به جای آن ضریح ساخت اصفهان که از نقره و آب طلا است نصب گردیده شد.
در پشت بام امامزاده در جنوب گنبد، روی دیوار کنار خیابان نمای دو ستون کاشی کاری مانند مناره کوچکی ساخته شده است و در شمال حرم رواقی بوده که قسمت جنوبی آن ضمیمه فضای حرم شده و بقیه رواق را حجره کوچکی به عرض دو متر و بیست و پنج صدم و طول سه متر و بیست پنج صدم برای شمع خانه حرم در نظر گرفته اند و در این محل وسایل حرم و شمعدان برنجی موجود میباشد.
بناى امامزاده داراى سردربِ بلندى با نماسازى و تزئینات آجرى بر فراز آن است. تمامى ازارهٔ داخلى بنا با سنگ مرمر پوشیده شده است و بالاى آن، کتیبهٔ کاشى با خط ثلث قرار دارد که متن آن آیاتى ازسورهٔ نوراست.
بالاى کتیبه، دیوارهاى حرم و مقرنس‌هاى زوایاى زیرگنبد، آیینه‌کارى شده است. پوشش زیرین گنبد به گونهٔ عرق‌چینى است و گنبدِ فراز آن ۱۴ مترارتفاع دارد. بناى اصلى بقعه امامزاده باید مربوط به حدود قرن ششم باشد؛ اما در ظاهرِ بنا چیزى ازآن دوره دیده نمى‌شود.
آنچه اکنون در روکار بنا از کاشى و سنگ و آیینه‌کارى و ضریح داخل حرم و گچ‌کارى دیده مى‌شود تماماً متعلق به قرن حاضر است.
این بقعه قبل از انقلاب اسلامی ، بعد از شفا یافتن دختر یکی از بازرگانان سبزوار (محمود حقیران) از بیماری صعب العلاج که متوسل به این امامزاده شده بود ، بازسازی و مرمت شد.
مرحوم عبدالحمید مولوى در کتاب «آثار باستانى خراسان»، به نقل از ابن فندق، ابوالحسن على بن زید بیهقى، متوفّاى 565 هـ . ق به این نتیجه می‌رسد که شخص مدفون در بقعة امامزاده یحیى سبزوار، امامزادة جلیل القدر؛ سیّد عمادالدّین یحیى بن هبة اللَّه بن على بن محمّد بن محمّد بن یحیى بن محمّد بن أحمد بن محمّد بن عبداللَّه بن الحسن المکفوف بن الحسن الأفطس بن على الأصغر بن امام على بن الحسین السجّاد میباشد.
بیهقى در کتاب لباب الأنساب به نقل از على بن أبى صالح مینویسد: «سیّد بزرگوار عمادالدّین أبومحمّد یحیى، سیّد کریم، دانشمندى دیندار، شرافتمند، پاکدامن، بلندقدر، داراى همّت و ثروت و نعمت زیاد و هم چنین تقواى بسیار بود.
وى چندین سال، از سال 513 تا زمان وفاتش در روز دوشنبه 12 ذىالقعدة سال 532 هـ . ق در خانه خود معتکف میشد».
به نقل ازمرحوم عبدالحمید مولوی (رحمة الله علیه) در کتاب آثار باستانی خراسان به نقل از ابن فندق ابوالحسن علی بن زید بیهقی متوفای 656 هـ.ق به این نتیجه می‌رسد که شخصیت مدفون در این بقعه امامزاده جلیل القدرسیدعمادالدین یحیی بن هبه الله بن علی بن محمد بن محمد بن یحیی بن محمد بن احمد بن محمد بن عبدالله بن الحسن المکفوف بن الحسن الافطس بن علی الاصغر بن علی بن الحسین السجاد (علیه السلام) میباشد.
بنابراین تردیدی نیست که یحیی بن هبه الله حسینی در همین بقعه در سبزوار مدفون شده باشد همچنان که اکثر احفاد او در سبزوار و نیشابور وفات یافته و غالب بقاع موجود در این دو شهرستان از آن همین خاندان می‌باشند که متأسفانه به فرزندان امام موسی کاظم (علیه السلام) مشهور هستند.
منبع:
http://shrines.blog.ir
http://www.sabzevarnews.ir
http://www.emamzadegan.ir
