نام قدیم : جنابذ ، کنابد ، گناپا
شهرستان
گناباد به مرکزیت شهر
گناباد یکی از شهرستانهای استان
خراسان رضوی است که در جنوب آن قرار گرفته‌است.
شهرستانهای همجوار این شهرستان در شمال فیض آباد و
بجستان ، مغرب
فردوس و
بجستان ، مشرق آن
خواف ...مشاهده کامل متن و جنوب قائن است .
شواهد برجای مانده از جمله اتلال و محوطه‌های باستانی نشان از استقرار و زندگی انسان از دوران پیش از تاریخ در این ناحیه دارد . بنابراین گناباد از جمله شهرهای کهن ایران زمین است که به دلیل قرار گرفتن در منطقه سوق الجیشی مورد توجه حکمرانان در دوره هخامنشی نیز بوده است .
براساس متون تاریخی در زمان مادها و هخامنشاین بر صفحات جنوبی خراسان و از جمله گناباد «ساگارتیها» حکمروایی داشتند و اگرچه آنها که از تبار آریایی بودند به طریق شبانی و چادرنشینی زندگی می‌گذرانیدند و هنرشان شکار و جنگ آوری و کمنداندازی بود اما در قلمرو آنها اقوام یکجانشین هم بودند و از موهبت قنوات گناباد استفاده می‌کردند
قنات قصیه گناباد که برخی احداث آن را به بهمن پسر اسفندیار نسبت می‌دهند ، نشان
از آبادانی و رونق این ناحیه در ادوار دیرین دارد .
از سوی دیگر در روایات شاهنامه نیز گناباد عرصه جنگ و حماسه دوره اساطیری بوده است و از برخی مناطق آن نیز در این اثر حماسی نامبرده شده است . این شهر در صدر اسلام با نام "جنابد" به تمدن عصر اسلامی راه یافته و به استناد نوشته‌های تاریخ نگاران و جغرافی نویسان از اعتبار و اهمیت خاصی برخوردار بوده است .
برخی معتقدند که گناباد در اصل گون آباد بوده و گون در ترکی به معنای خورشید میباشد و چون طبق علوم نجوم قدیم ربع مسکون به هفت اقلیم تقسیم گشته و اقلیم چهارم منسوب به خورشید بوده است و گناباد در همین اقلیم است از این رو به گون آباد که معنای آن خورشید آباد می‌شود استشهار یافته است.بعضی دیگر آن را گون آباد دانسته و می‌گویند گون (به فتح گاف و واو) گیاهای است که برای علوفه زمستانی دام از آن استفاده می‌شود و چون این گیاه در بیابانهای گناباد زیاد می‌روید از این رو آنرا گون آباد نامیده اند که بر اثر کثرت استعمال به گناباد تغییر یافته است.
حمد ا... مستوفی در کتاب نزهه القلوب کلمه «جنابذ» را به کار برده است.در برهان قاطع نیز کلمه کنابد را آورده و می‌گوید:کنابد به فتح اول و بای ابجد که رابع میباشد و ثانی به الف کشیده و سکون آخر که دال بی نقطه میباشد نام جائی و مقامی است و در آنجه کوهی است که گودرز سرلشکر کیخسرو آنجا فرود آمده بود ودر آنجه بیژن دو سه برادر پیران را به چند مصاف کشت.
در فرهنگ نو بهار و همچنین فرهنگ انجمن آرای ناصری به صورت «کنابد» آمده است در قاموس المغه گوناباد و جنابذ آمده است.کنابد نام جایی است در خراسان، نزدیک آن کوهی است که جنگ یازده رخ در آن واقع شده است.در بحیره :در باب وجه تسمیه شهر گناباد با «گاف» فارسی و «واو» نوشته و گوید:گونابد او را جنابد گفته اند و «گنابد» نیز قول صحیح ایست که پسر گودرز ساخته و حصاری محکم دارد و در هفت اقلیم تألیف امین احمد رازی می‌نویسد :جنابد که بعضی به جنابد و برخی «گوناباد» اعتبار کرده اند از ابنیه پسر گودرز است.با توجه به اثر نامهای قدیمی و آثار باستانی، قطعا حاصل می‌گردد که گناباد قبل از اسلام وجود داشته است اگر پیدایش آن توسط «گیو» باشد مربوط خواهد بود به حدود هشت قرن قبل از میلاد بعضی هم تاریخ گناباد را به جلوتر آن رسانده و گفته اند قبل از گیو و گودرز نیز وجود داشته زیرا جنگی که در آنجا واقع شده دلیل این است که قبلاً آبادی در آنجا بوده است.
مهمترین شغل سنتی این ناحیه سفالگری در ناحیه مند است که در کنار سفال میبد یزد و لالجین همدان شهرت به سزایی دارد.
آهنگری، بافت زیراندازهای نواحی کویری، فروش فرآورده‌های دامی که به شیوه‌های سنتی تهیه شده اند، نجاری و خراطی، حلاجی از دیگر مشاغل سنتی در شهرستان گناباد می‌باشند.
مهمترین بازار گناباد که مسافران می‌توانند در آن سوغات این شهرستان را بیابند بازار یا بازارچه‌ی زعفران نامیده می‌شود که در مرکز شهر واقع شده است .
در این بازار مهمترین فرآورده‌های گیاهی شهرستان گناباد یعنی زعفران به فروش می‌رسد .
همچنین در این بازار فراورده‌های دامی و لبنی همچون کشک ، قره قروت ، ماست محلی و خشکبار ، زیره و زرشک به فروش می‌رسد .
زعفران، پسته، انگور، کشمش، انار، زیره سبز، زرشک، انجیر، عناب سوغات این شهرستانند
منبع:
http://www.bohloul.com/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=73
http://monument.tebyan.net/post/4
http://www.bilondi.blogfa.com/post-11.aspx
http://www.gmu.ac.ir/darbareh-bajestan
http://www.gonabadstarch.ir/about-us/gonabad-history.html
http://gonabadnews.com/1391/11/28/6872.html
http://razavi-chto.ir/?portal=gonabad&modules=pages&ref=498
