سرخه

نام قدیم : سور
شهرستان سرخه یکی از شهرستان‌های استان سمنان می‌باشد که در بهمن ماه یال 1391 از بخش به شهرستان ارتقا پیدا کرد. مرکز این شهرستان شهر سرخه است که با نام محلی سور شناخته می‌شود.
شهرستان سرخه در ۱۷۰ کیلومتری شرق تهران قرار دارد و با سمنان ۲۰ کیلومتر فاصله دارد که در شرق شهر سرخه قرار گرفته است و از شمال با استان تهران و شهرستان فیروزکوه و از جنوب با استان اصفهان و کویر لوت و از غرب با شهرستان آرادان و گرمسار و از شرق با شهرستان سمنان و مهدیشهر همسایه است.
وجه تسمیه این شهرستان را وجود کوه‌های سرخ در اطراف آن گفته‌اند از آنجایی که در گویش سرخه‌ای به سرخه «سور» گفته می‌شود و سور در فارسی به معنی سرخ می‌باشد می‌توان گفت این وجه تسمیه درست است (در منابع قدیمی نیز از سرخه با همین نام یاد شده).
نظرهای دیگری هم مطرح است که بیشتر به افسانه می‌ماند تا حقیقت. «ابن رُسته» از اولین جغرافی نویسان جهان اسلام، بیش از هزار و صد سال پیش، در کتاب «اعلاق النفیسه»، نام سرخه این دیار کهن را در کنار شهر سمنان ثبت کرده‌است.
مسجد چهل ستون سرخه نیز یادگار آن سالهاست.
همچنین در اطراف شهر سرخه معادن زیاد گچ، نمک، زئولیت، بنتونیت، سلستین و غیره وجود دارند.

مردم سرخه به گویش سرخه‌ای سخن می‌گویند و شهرستان سرخه به‌عنوان جزیره لهجه‌ها مشهور است چون در هر روستای آن به یک لهجه و گویش صحبت می‌کنند و شهرسرخه مرکز این شهرستان به گویشی سخن می‌گویند که قابل نوشتن است.
ساختار دستوری و واژگان این گویش در کنار لهجهٔ سرخه‌ای آن را از همهٔ گویش‌های جزیرهٔ لهجه‌ها و لهجه‌های ایرانی متمایز کرده است. گویش سرخه‌ای برای غیر سرخه‌ای زبان‌ها تقریباً غیر قابل فهم است، با این حال بین این زبان با گویش‌های اطراف و گویش‌های لری، مازندرانی و گیلکی اشتراکات زیادی در واژگان دیده می‌شود.
همین ویژگی غیر قابل فهم بودن، باعث شده بود در نبرد هشت سالهٔ دفاع مقدس، مبارزان ایرانی با دشمن بعثی در بسیاری از موارد از گویش سرخه‌ای به عنوان زبانی مطمئن در ارتباطات مخابراتی جبهه استفاده شود که این مسئله مشهور است.

از عمده‌ترین محصولات کشاورزی سرخه می‌توان به خربزه (صیفی جات بخصوص خربزه)، انار، پنبه و گندم وجو اشاره کرد. البته در سالهای اخیر زیتون و پسته نیز جزوه محصولات سرخه شده‌اند و زمینهای بزرگ زیادی به کشت این محصولات اختصاص پیدا کرده است بطوری که در سطح شهرستان سرخه وروستاهایش مردم بسوی کاشت درخت زیتون رو آورده‌اند

این شهرستان دارای آثار تاریخی از قبیل مسجد چهل ستون، حمام بیرون دژ، قلعه جهان آباد، منزل حاج حشمت، آب انبار قدیمی، بقعه پیر غریب و کاروانسرای لاسجرد و امام زاده سید محمد بن زید سرخه و قلعه افتر وآرامگاه اعلا الدوله و درویش محمد ویخچالهای درجنوب شهرسرخه و مجموعه باستانی روستای بیابانک سرخه و... است.

از جمله صنایع دستی این شهرستان عبارت‌اند از:
دستباف هایی شامل تولید پرده‌های سنتی و هنری و حوله و شال گردن و پارچه‌هاو... علاوه برآن جاجیم، چادر شب، پلاس و چوقا (چوخا) که توسط روستائیان و عشایر شهرستان سرخه تولید می‌شود.
پلاس و کرباس، پارچه‌های پشمی، چادرشب‌های ابریشمی و پشمی و نخی، گلیم بافی و قالی بافی از دیگر صنایع دستی این شهرستان می‌باشند.

منابع:
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://sorkhe.ostan-sm.ir/
http://ichto.ir/Default.aspx?tabid=982