نام قدیم : ربع نیشابور,نیـشاپور،، نیسایه، ابرشهر، شهر فیروزه، نشابور، نیسابور، ایرانشهر
نِیشابور از شهرستانهای استان
خراسان رضوی است.
نیشابور از مراکز فرهنگی، گردشگری، صنعتی و تاریخی استان
خراسان رضوی و
ایران است. شهر
نیشابور مرکز شهرستان
نیشابور است.
طبق
...مشاهده کامل متن کشفیات اخیر، شهر نیشابور کنونی در هزاره سوم پیش از میلاد از وجهه فرهنگی و تجاری قابل توجهی بر خوردار بوده است.
بر اساس روایات اسطوره ای اولین کسی که بنای قهندژ(کهندژ) نیشابور را نهاد انوش بن شیث بن آدم بود و ایرج بن افریدون بر آن عمارت بیشتر کرد و منوچهر بر حوالی قهندژ خندق حفر نمود.
در متون کهن از نیشابور به عنوان ابر شهر نام برده شده و برخی (ابرشهر) را صورتی از (اپرشهر) از اقوام (داهه) بنیان گذار حکومت اشکانی در خراسان دانسته اند.نام ابرشهر بر روی سکه فرهاد دوم اشکانی دیده میشود.از دوران ساسانیان نام نیشابور در کنار ابرشهر پیدا شد و از قرنهای چهارم و پنجم هجری به تدریج جایگزین ابرشهر گردید.
در سال ۳۱هجری توسط مسلمین فتح شد و در اوایل قرن سوم هجری مرکز حکومت طاهریان شد.قرن ۴و ۵ هجری دوران رونق نیشابور بود و در سال ۵۴۸هجری توسط غزها ویران گردید.
در سال ۶۱۸ هجری مهلک‌ترین ضربه بر پیکر نیشابور وارد آمد و خونخواران مغول آن دیار را با خاک یکسان نمودند.از دوران ایلخانان به بعد محل کنونی نیشابور را به رونق گذاشت و نیشابور کهن ویران و متروک باقی ماند.
شهر جدید نیشابور در زلزله سال ۸۰۸ هجری ویران و بعد از بازسازی جایگزین نیشابور قدیم در مسافتی نه چندان دور از آن شد.
ابرشهر، نام قدیمی‌تر نیشابور بوده است که در شکل‌های گوناگون، و به عنوان نام استان و ناحیه نیز آمده است. برخی آن را به معنی شهر بالا و برخی دیگر منسوب به عشایر «اپرنی» -از اقوام «داهه»، بنیان‌گذاران حکومت اشکانی- می‌دانند.
با توجه به اشاره‌ی بندهش به نام «اپرنک شهر» و اهمیت این ناحیه در سرزمین پارت، گونه‌ی دوم درست به نظر می‌رسد.
حدودا از سده‌ی چهارم و پنجم هجری به بعد، نام ابرشهر، مهجور شد و تنها نام نیشابور که در دوره‌ی ساسانی پیدا شده بود، معمول گردید. این نام، صورت تغییریافته‌ی واژه‌ی مرکب از دو بخش «نیو» و «شاپور» است، به معنی شاپور خوب و یا شاپور نیکوکار، و آن باز می‌گردد به انتساب بنای شهر به شاپور اول، یا بازسازی آن توسط شاپور دوم.
نیشابور به شکل‌های «اَپَرشهر»، «آپَرشهر»، «بَرشَهر» و «اَبْرشهر» نیز آمده است.
ابرشهر، گاه به یکی از استان‌های خراسان و گاه به ناحیه و کوره‌ی نیشابور ، اطلاق شده است؛ برخی نیز آن را بر شهر نیشابور یا مرکز ناحیه‌ی آن، منطبق دانسته‌اند.
«دینوری» علاوه بر این از ابرشهر دیگری در فارس یاد کرده است .
حضور و فعالیت عشایر «اپرنی» از اقوام داهه –بنیان‌گذاران حکومت اشکانی- در این ناحیه، باعث شده تا ابرشهر در اصل «اپرنک شهر» دانسته شود . در بندهش نیز آمده است که «ابرشهر را چنین گوید که ابرنک شهر است» .
نظریه‌ی دیگر درباره‌ی نام ابرشهر، با در نظر گرفتن «اَبَر» به معنی بالا، بالای و بَر به دست می‌آید . در این معنی، ابرشهر، «شهر بالا» معنی میشود.
«اصطلاح اپر/ابرشهر، شاید از نامی کهن، ریشه گرفته باشد که به مفهوم شهر بالای هخامنشیان، یا شهربانی بالای سلوکیان است.
نیشابور در ادوار تاریخی گذشته به صور و نام‌های گوناگونی نظیر : " رئونت ، تمام آپارخشتر ، ابر شهر ، اپر شهر یا اپرنگ شهر ، ابه شهر ، ایرانشهر ، نوشاپور ، نیوشاپور ، نیوه شاپور ، نیسابور ، نیسافور ، نیسه فور ، نیکه فور ، نشاور ، نشابور ، شادکاخ ، شادیاخ ، ...و نیشابور" از آن یاد می‌شده، اکنون به نام "نیشابور" معروف است. نام نیشابور در کهن‌ترین دفتر ایرانی یعنی "اوستا " به گونه‌ی "رئونت" آمده است که به معنای دارنده‌ی جلال و شکوه می‌باشد .
این واژه .بعد‌ها در زبان پهلوی به گونه‌ی "رایومند" که احتمالا بعد‌ها نیز به کلمه‌ی "ریوند" تبدیل شده که اکنون نام دهستانی در بخش مرکزی نیشابور است.
نیشابور به دلیل داشتن نقاط مرتفع و پست دارای آب و هوای متفاوت است. هوای بخشهای سرولایت، قدمگاه، فدیشه و حومه معتدل و هوای قراء و قصباتی که در کوه و دره‌های بینالود واقع شده‌اند سرد است،دهستان عشق آباد و طاغنکوه که در جنوب این شهرستان قرار دارند شوره زار و گرمسیر است به خصوص در فصل بهار و پائیز بادهای شدیدی در این محل می‌وزد، در بعض سالها بر اثر شدت وزش باد قسمتی از زراعت اهالی زیر شن مستور میشود.
اقتصاد شهرستان نیشابور برپایه کشاورزی، دام‌پروری و صنایع استوار است.
گندم، جو، ذرت، پنبه، باقلا، صیفی‌جات، میوه‌های گوناگون و فرآورده‌های دامی مهمترین فرآورده‌های نیشابور است.
بیشتر مردم نیشابور به فارسی با گویش نیشابوری سخن می‌گویند. این گویش شامل واژگان فارسی دری و پهلوی است که با لهجه نیشابوری بیان میشود.
زبان‌های ترکی خراسانی، کردی گویش کرمانجی در نیشابور رایج است.
زبان عربی هم در بین اهالی عرب و در حوزه‌های علمیه نیشابور رایج است.
در تاریخ نیشابور وجود اقلیت مسیحیان، زرتشتیان و یهودیان ذکر شده‌است و. زرتشتیان در نیشابور قدیم در روستای گرینه و مسیحیان در باغک و یهودیان در دیه یهودیه ساکن بودند ولی دین اسلام دین اول نیشابور است.
از سال ۶۴۳میلادی که این شهر توسط مسلمانان بدون جنگ فتح شد تا کنون، اسلام دین اول مردم این شهر به شمار می‌رود.
پس از حمله مغول به سلطنت خوارزمشاه، فرهنگ عامه مردم نیشابور تحت تأثیر حکومت صفویه و فرهنگ شیعیان قرار می‌گیرد و موضوعات آن به روزهای ویژه شیعیان و فرهنگ ایرانی، مراسم ازدواج، دعاها و موضوعات دیگر محدود شده‌است.
بسیاری از آداب و رسوم و سنن مردم اراک و مردم نیشابور شبیه به هم می‌باشد.
در سده‌های پیش از حمله مغول یکی از رسوم ویژه نیشابوریان به داوری نشستن سپهسالار با وزیر اوست که با یاریگریِ قاضی و رئیس و چند تن از دانشمندان و بزرگان مسلمان، روزهای یکشنبه و چهارشنبه دادخواهی ستمدیدگان را می‌پذیرند و روزهای دوشنبه و پنج شنبه در مسجد رجا حکم صادر می‌کنند و این در بین مسلمانان(در آن زمان) بی مانند بوده‌است.
فیروزه، ریواس و شربت ریواس، سفال، رباعیات خیام، قالی نیشابور، صنایع دستی سوغات نیشابور هستند
منبع:
http://khr.srbiau.ac.ir/fa/contents/about/
http://www.sobhaninia.com/about-neyshabur
http://www.tci-khorasan.ir/neyshabur/tabid/2417/Default.aspx
http://www.alimarvi.ir/about.aspx
http://www.nokhbegan-bsch.ir/?app=content&catid=0&itemid=2
http://tajik55.blogfa.com/post-5.aspx
