روستای زنوزق

زنوزق روستایی پلکانی در ۳۰ کیلومتری شمال غربی استان آذربایجان شرقی و در دهستان زنوزق، بخش مرکزی ،شهرستان مرند واقع شده‌است که مانند ماسوله پلکانیست، مانند ابیانه، سنتی، مهربان و غرق در رنگ است و محصور در بین کوههای بلند مانند پالنگان است.
روستای زنوزق از نظر تقسیمات کشوری مرکز دهستان بوده که در فاصله ۵/۱ کیلومتری شهر زنوز قرار گرفته و۶ روستای این دهستان را شامل میگرد.
این روستا از نظر وضعیت طبیعی روستای کوهستانی بوده وازشرق به کوههای سلطان سنجر، از غرب به روستای درق و از جنوب غرب به شهر زنوز محدود می‌شود و شمال آن را ناهمواری‌های اطراف روستا فرا گرفته‌است.
ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۷۰۰ متر می‌باشد و از نظرآب و هوایی جزو مناطق سردسیر ایران محسوب می‌شود که دارای زمستانهای سرد طولانی و بهار و پاییز نسبتاً سرد و تابستانهای معتدل می‌باشد و حدود ۶ ماه از سال یخبندان است.
میانگین دمای سالیانه ۷/۱۲ درجه سانتی گراد می‌باشد.
برای رفتن به "زنوزق" باید از تبریز عبور کنید و همین مسیر را تا شهر مرند ...مشاهده کامل متن ادامه دهید. در همین مسیر در میان باغات پربار و رنگارنگ، روستایی خودنمایی می‌کند که عنوان بزرگترین روستای پلکانی ایران را داراست؛ روستای"زنوزق.
زنوزق از تاریخی‌ترین روستاهای پلکانی ایران است که در مجاورت شهر زنوز قرار دارد. به باور برخی کارشناسان روستای زنوزق متعلق به دوره ایلخانان است اما به نظر میرسد تاریخ روستا به دورا ن پبشتر از آن میرسد و ابراز کنندگان نظریه مزبور به برخی از سنگ قبور موجود در قبرستان این روستا توجه نموده و از بررسی بیشتر کوتاهی کرده اند.
قلعه زنوزق در ارتفاع و روستا در شیب تند قرار دارد و مامن مناسبی جهت روستائیان در مقابل حمله دشمنان بوده است. به اظهار برخی از روستائیان این قلعه بصورت دژمستحکم ساخته شده بود.
در زنوزق خانه‌ها بصورت پلکانی در کنار هم قرار گرفته‌اند و روستا در کوهپایه‌های کوه قلعه قرار دارد و به همین خاطر از اصول معماری پلکانی ایران هم استفاده کرده؛ به عقیده برخی به همین دلیل هم به زنوزق یا "زنوز داغ" مشهور شده، یعنی زنوز کوهستانی و به مرور و در گویش عامیانه به زنوزاغ و زنوزق تبدیل شده است.
در این روستا خانه‌هایی دیده می‌شوند که مربوط به دوره‌های صفوی است. بافت روستا یک بافت کاملاً متراکمی می‌باشد که این فرم روستا را می‌توان دلیلی بر امنیت و دوری از خطرات منطقه در شکل گیری روستا نام برد.
گورستان این روستا نیز حکایتهای زیادی دارد. سنگ نوشته‌هایی در این گورستان وجود دارد که با استناد به خورشیدهای حک شده‌اش می‌توان آن‌ها را به دوره‌های میترائیسم نسبت داد.
قبرستان روستای زنوزق سالها قبل دارای صدها سنگ قبور حجاری شده بزبان عربی وبا خط خوش بود که اینک تنها تعداد محدودی از آنها بر جای مانده است و بیشتر آنها بدلایل عدم اطلاع از ارزشهای تاریخی موجود تخریب گردیده است.
زنوزق روستایی است که مجموعه عوامل طبیعی و تاریخی آن، می‌تواند آن را به یکی از ممتازترین روستاها در مباحث فرهنگی و گردشگری تبدیل کند. این منطقه به دلیل شکل کوهستانی منحصر به فردش، دهها چشمه جوشان دارد، چشمه هایی که بیشتر آنها در باغات می‌جوشند و موجب استمرار سرسبزی می‌شوند.
آب آشامیدنی روستا از سه چشمه تامین می‌شود که به یک منبع زمینی ۲۰۰ متر مکعبی هدایت گردیده وتوسط لوله کشی به داخل خانه‌ها می‌رسد و بطور میانگین هر روز ۴ ساعت قابل مصرف است.
زنوزق چشم اندازهای زیبایی هم دارد؛ باغهایی که در هر کران چشم شما را می‌نوازد، درختان سیب و گردو و بادام و زردآلو و امثال آن زیادند. کوهها و تفرجگاههای مستعد فراوانی در حاشیه این روستا وجود دارد که هر کدام به تنهایی در ایام مختلفی از سال پذیرای گردشگران خارجی و داخلی است.
کوههای سلدرم، سد زنوز و توپوگرافی اطرافش، باغ زیبای امینی، چشمه‌های آب معدنی فراوان و دشتهایی در ارتفاع 2 هزار متری از سطح دریا که اردیبهشت آنها همانند تکه‌ای جدا شده از بهشت است.
اواخر بهار و تابستان فرصت خوبی برای دیدن حاشیه‌های روستاست؛ آبشار دامجی قیه یکی از جاذبه‌های دیدنی زنوزق به شمار می‌رود؛ برای رسیدن به این آبشار از حاشیه روستا باید سه کیلومتر در مسیر جاده "کوه کمر" پیش بروید، اطمینان داشته باشید از دیدن این مسیر خسته نخواهید شد، به خصوص در این فصل که باغات حاشیه جاده را سیب‌های رنگین و زردآلو و گردو پوشانده و منظره زیبایی را به وجود آورده است.
امتداد این جاده به ییلاق "ماهار" می‌رسد، دشت وسیع و سرسبزی که اهالی از سبزیجات تازه و مفید آن بهره می‌گیرند.
این روستا در هر فصلی، دیدنی خاصی دارد، از زمان شکوفه دادن این درختان که همه جا رنگین می‌شود گرفته، تا رسیدن میوه‌ها و پاییز باشکوه این درختان و حتی زمستان سپید و بسیار سرد روستا، هرکدام زیبایی خاص خود را دارند.
این همه دشت و دمن، باعث شده علاوه بر خشکبار، فرصت چشیدن عسل نابی را هم داشته باشید که محصول بی نظیر زنبورهای روستاست؛ باغداران روستا اغلب زنبورداری هم می‌کنند و این مساله باعث شده عسل به یکی از تولیدات اصلی روستا تبدیل شود.
روی بیشتر پشت بام‌ها می‌توانید طبق‌های بزرگ چوبی را ببینید که رویشان برگه زردآلو با سلیقه زیادی چیده شده است. برای این کار، زردآلوهای رسیده و مناسب این کار را جدا کرده، می‌شویند، هسته آن را جدا می‌کنند و آنها را روی سینی چوبی باز می‌کنند.
حالا نوبت آماده کردن کوره است. به جز سوخت و هیزم، مقداری گوگرد در کوره ریخته می‌شود و وقتی کوره به دمای مناسب رسید، طبق‌های زردآلو در آن قرار می‌گیرد.
این طبق‌ها باید بین هشت تا 10 ساعت در کوره بمانند، اما تا اتمام کار تقریبا سه روز باقی مانده است. در این سه روز، طبق‌ها روی پشت بام خانه‌ها و زیر آفتاب تابستانی چیده می‌شوند تا آب اضافی آنها تبخیر شده و کاملا خشک شود.
دیدن تمام دیدنی‌های این روستا به زمانی بیش از یک روز نیاز دارد، به همبن دلیل بهتر است از قبل چادر و کیسه خواب همراه داشته باشید چون در زنوزق مثل خیلی از روستاهای دیگر، مسافرخانه ای برای اقامت وجود ندارد و خانه اجاره ای هم نمی‌توانید پیدا کنید در ضمن از رستوران هم خبری نیست هر چند در مرند هتل گردشگری موجود می‌باشد و نانوایی و چند کافه محلی برای تهیه آب داغ یا چای در میدان روستا وجود دارند.
وقتی وارد روستا شدید برای دیدن بافت قدیمی پلکانی روستا، باید ماشین را جایی پارک کنید و پیاده به طی مسیر بپردازید.
چنانچه از مسیر سنگفرش مرتب روستا شده روستا به سمت "قلعه" بالا بروید، بعد از چند دقیقه خود را روی یک دیواره عمودی می‌بینید که دورتادورتان را خانه هایی با دیوارهای کاهگلی و در و پنجره‌های رنگی فراگرفته اند.
این مسیر سربالایی است و در نقاط مرتفع آن تمام روستا قابل دیدن است. در انتهای این مسیر به راحتی می‌توانید میدان روستا و اتومبیل خود را نیز ببینید.
در مسیر قلعه، یک سد هم وجود دارد "سد قلعه" که در بالا دست روستا ساخته شده اما آبگیری نشده و این به خودی خود جذابیت تماشا دارد. شاید در جای دیگری خیلی راحت نتوانید یک سد بی آب را از نزدیک ببینید.
اما اگر طالب دیدن یک سد پر آب هستید، می‌توانید این جاده را تا تندیس "فهمیده" طی کنید، بعد به سمت راست بپیچید، چند دقیقه بعد سد زنوز را خواهید دید که حاشیه ای سرسبز و دیدگاهی زیبا دارد.
در مدت حضور در زنوزق، یادتان نرود که چهار محله‌ی اصلی روستا را ببینید تا با نحوه زندگی مردم بیشتر آشنا شوید؛ محله‌های بدیر، آقا بابا، سیدی و کوده‌لر حاصل تقسیم‌بندی هایی است که این خانه‌های پلکانی را در دل خود جای داده است.
کوده لر محله جدید روستا و مسیر سد است و باقی محله‌ها بخش‌های تاریخی روستا را تشکیل می‌دهند.
شغل اصلی اهالی این روستا باغداری و دامداری است با گذشت زمان به سوی مدرنیته هنوز اهالی این روستا آداب و رسوم و پوشش سنتی خود را حفظ کرده اند و با سخت کوشی بخشدار مرند آسفالت مسیر منتهی به این روستا و سایر روستاهای زیبای مرند به پایان رسیده و امکانات فراوانی جهت بازدید گردشگران داخلی و خارجی فراهم شده است.
در حال حاضر کمتر روستایی در ایران وجود دارد که تمام بافتها، سنتها و پوششهای قدیمی خود را حفظ کرده باشد. بازدید کنندگان وگردشگران که از روستا دیدن کرده اند از مهمان نوازی وگشاده روی اهالی اظهار رضایت دارند.
همچنین سوغاتی‌های زنوزقی بیشتر از جنس طبیعتند، انواع میوه و خشکبار، سبزی‌های کوهی، سیر وحشی و عسل کوهستان برای خریدن قابل دسترسی هستند؛ زردآلو، قیصی، برگه زردآلو، لواشک، گردو و میوه‌های سردرختی روستا طعم بی نظیری دارند.
برای تهیه این میوه‌ها باید از یکی از اهالی روستا بخواهید تا برایتان از این اقلام بیاورد و چون تمام اهالی باغدار هستند، هیچ کس به شما نه نمی‌گوید.
یکی از باسوادترین روستاهای کشور است، تعداد افراد دارای لیسانس و فوق لیسانس در روستا زیاد است و هر سال بر این تعداد افزوده می‌شود؛ کافی است با یکی از اهالی هم کلام شوید تا اطلاعات جالبی در این مورد بگیرید.
اهالی می‌گویند در سی سال اخیر بیش از 500 نفر از اهالی روستا، پس از اتمام تحصیلات خود شغل معلمی را انتخاب کرده اند و تدریس از مشاغل مورد علاقه و پر رونق زنوزق است.
قلعه باستانی مرند و امامزاده ابراهیم مرند که کمی پایین‌تر از هتل گردشگری مرند قرار دارد، پل قدیمى قیزیل کورپى (پل طلا) زنوز، تفرجگاه و دشت ماهار، کوه سلطان سنجر در بالا دست زنوزق، تفرجگاه آدنه در کنار سد زنوز با جاده خاکی و چشم انداز سرسبز، تفرجگاه و آبشار دامجى قیه و حاشیه سد زنوز از دیگر جاذبه هاى طبیعى و تاریخى شهر زنوز و روستای زنوزق محسوب مى شوند.

منابع:
http://www.mashreghnews.ir/fa/news/62082
http://mehremihan.ir/sarzaminiran/1548-mrz-ent.html
http://azarbaijan.samenblog.com/page/zonozagh.php
http://nasiri-dowlatabad.blogfa.com/post-571.aspx