خانه پیرنیا ( موزه مردم شناسی کویر )

خانه پیرنیا ( موزه مردم شناسی کویر ) یکی از مهمترین بناهای تاریخی شهر نایین و یکی از نمونه‌های بارز زندگی سنتی شهر نایین و نیز الگوی مهم معماری و هنری خانه‌های تاریخی در منطقه کویر است که مربوط به دوره صفوی میباشد و در اصفهان، نایین، روبروی مسجد جامع نائین ، خیابان ۲۵ شهریور واقع شده است.
نخست این خانه، به عنوان خانه حاکم نایین محسوب می‌شده و در ابتدا شخصی به نام قاضی نور‌الهدی، جد خانواده دکتر حسین فاطمی، در این خانه زندگی می‌کرده و در دوران قاجاریه به خاندان پیرنیا رسیده و شخصی به نام میرزا احمدخان پیرنیا، حاکم نایین در این خانه زندگی می‌نموده است.
این بنا از مجموعه خانه‌های متعددی تشکیل می‌شده است و از اجزای مختلفی از جمله ورودی، دالان‌های متعدد، هشتی، غلام گردش، ایوان شاه‌نشین، اتاق نشیمن، گودال باغچه، باغ و بخشهای مختلف دیگر تشکیل شده است و شامل اندرونی، بیرونی، حیاط خلوت و ... می‌باشد. اتاق‌ها، شاه‌نشین، ایوان‌ها، پله‌ها و... همه به شکلی با هم ترکیب شده‌اند که انگار هیچ‌کدام را نمی‌شود از مجموعه کلی خانه جدا کرد یا نادیده گرفت، زیبایی خانه پیرنیا در حد کمال است؛ شاهکار هنر معماران صفوی است و یکی از بهترین نمونه‌های معماری سنتی در خانه‌های ...مشاهده کامل متن کویری ایران به حساب می‌آید.
مهم‌ترین ویژگی هنری خانه تاریخی پیرنیا وجود نقاشی‌های دیواری و گچ‌بری‌های بسیار زیبای آن که در ایوان شاه‌نشین، اتاق تشریفات و اتاق مخصوص حاکم است و هم اکنون نیز آثار آن بجاست را میتوان یاد نمود.
این گچ بری‌ها در قسمت فوقانی، بخش‌های ذکر شده را شامل گردیده که در آن کتیبه‌های با اشعار مختلف، عظمت معماری و هنر را نشان می‌دهد.
گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های ایوان شاه‌نشین و کرسی و اطاقک فوقانی چشم‌نواز و خیره‌کننده است. در این گچ‌بری‌ها تزیینات متنوع معماری چون رسمی‌بندی، کاربندی، یزدی‌بندی است.
یکی از محققین خارجی معتقد است اولین دوره صفویه دراین خانه کار شده است کنار نقاشی روی دیوار اشعار زیبایی نیز نقش بسته است. این گچ‌بری‌ها شامل قاب‌های متعددی بوده و داستان‌های هفت‌پیکر نظامی شامل: داستانهای خسرو و شیرین، یوسف و زلیخا، صحنه‌های شکارگاه ، داستانهای عاشقانه و خیالی را به نمایش گذاشته است.
ترکیب تزئینات معماری و گچ‌بری‌ها و نقاشی‌ها، زیبایی زایدالوصفی را به نمایش کشیده است. از دیگر تزئینات زیبای این خانه می‌توان به تزئینات معماری کاربندی‌ها، یزدی‌بندی‌ها و رسمی‌بندی‌ها اشاره کرد.
در نقاشی‌های موجود در قسمت‌های این بنا، نقوش گیاهی، هندسی، گل و مرغ، اژدها و حیوانات مختلف زیبایی آن را دو چندان نموده است.
یکی از بخش‌های مهم خانه تاریخی پیرنیا، وجود فضای گودال باغچه در مرکز حیاط است که به عنوان تابستان نشین خانه و به جهت دسترسی به آب قنات حفر گردیده است.
حیاط، طوری طراحی شده است که پایین‌تر از سطح خانه قرار بگیرد و همیشه هوایی مطبوع و خنک داشته باشد و با حوضی بزرگ و باغچه‌ای سبز از درختان انگور و پسته و انجیر، تابستان نشین اهالی خانه شود.
این خانه در سال 1349 توسط وزارت فرهنگ و هنر خریداری و پس از انجام مرمت‌های مورد نیاز بنا در اسفند سال 1373 به موزه مردم شناسی کویر نایین تبدیل گردید و اداره میراث فرهنگی نایین در این خانه مستقر گشت که در آن بازدیدکنندگان از طریق دیدن لوازم و وسایل تاریخی یا بازسازی شده که در جای جای فضاهای خانه و ویترین‌ها قرار گرفته است، با فرهنگ مردمان کویر و حاشیه کویر آشنا میگردند که شامل وسایل و لوازم و به طور کلی عناصر فرهنگی مردم کویر اعم از پوشاک، زندگی کویری، وسایل کشاورزی، ادوات و وسایل نظامی، ظروف فلزی و چوبی، صنایع دستی، کارگاه‌های مختلف عبا بافی،گلیم‌بافی، آهنگری سنتی، سفالگری، قالی‌بافی و آداب و رسوم و اعتقادات مردم با اشیاء موجود، ترکیب فرهنگی مردم کویر برای بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته می‌شود.
در موزه مردم شناسی کویر، چاپخانه سنتی بسیار زیبایی نیز از گردشگری پذیرایی کرده و فروشگاه کتاب میراث فرهنگی کتاب در زمینه‌های مختلف فرهنگی عرضه می‌نماید.
از مهم‌ترین آثار موجود در این موزه موارد ذیل است: کوزه‌های قدیمی متعلق به دوره ایلخانی، کتیبه چوبی مسجد باباعبدالله متعلق به دوره ایلخانی، زیلوی قدیمی با قدمت ۴۰۰ساله متعلق به دوره صفوی و درب چوبی دو جداره قدیمی با قدمت بیش از ۳۰۰ سال از جمله آثار تاریخی قدیمی است که در این موزه قابل مشاهده است.
اشیای قدیمی دیگری مانند ابریق، پیه سوز، وسایل روشنایی، کوزه، قهوه جوش مسی، سینی برنجی، سماور برنجی، جلد تپانچه و باروت دان چرمی متعلق به دوره‌های قاجار و صفوی و دیگر وسایل قدیمی و تاریخی در این موزه در معرض دید علاقه مندان قرار دارد که با حضور در این موزه از نزدیک قابل مشاهده است.
برپایی فروشگاه صنایع دستی، اجرای برنامه مشاعره و موسیقی سنتی و پخت نان و شیرینی محلی در خانه پیرنیا از جمله برنامه‌های این اداره در ایام نوروز در این موزه تاریخی و قدیمی است.
بنای تاریخی خانه پیرنیا با توجه به ویژگی و اهمیت آن به عنوان مهمترین خانه تاریخی شهر نایین و همچنین وجود موزه مردم شناسی کویر نایین در آن یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری برای گردشگران محسوب گردیده و سالانه بیش از 50 هزار گردشگر خارجی و داخلی از آن بازدید می‌نمایند.
این اثر در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۹۹۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منابع:
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://www.naeinpajoh.com/p57
http://www.chn.ir/NSite/FullStory/Print/?Id=109480
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910705000289
http://naeinma.blogfa.com/post/4
http://irangardi1366.blogfa.com/post/76
http://ecnn.ir/mobile/shownewsmobile.aspx?id=7011
http://www.isfahaneast.com/newsF-706.html
http://isfahan.irib.ir/webpodcastprod/461-statenaturecrafts/32577-1392-07-16-08-45-30
http://www.pbase.com/manibj/nain
http://mirasnaein.blogfa.com/post/26